326 μ.Χ., και στα Ιεροσόλυμα φθάνει η Αγία Ελένη, σε μία δοξολογική πορεία προς τους Αγίους Τόπους, για τις νίκες του γυιού της Μ. Κων/νου, δυνάμει του Σημείου του Σταυρού.
Ευσεβής και φλογερή, νεοφώτιστη, διά του Βαπτίσματος, ποθεί την ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού.
Στον Γολγοθά, εκεί στον ειδωλολατρικό ναό της θεάς Αφροδίτης, ερευνά πολύχρονα και πολυδάπανα και επίμονα.
Έρχονται στην επιφάνεια τρεις Σταυροί: Του Χριστού και των δύο ληστών.Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Μακάριος εναποθέτει διαδοχικά τους σταυρούς σε νεκρή γυναίκα. Ο Σταυρός, που προκαλεί την ανάστασή της, είναι ο Σταυρός του Χριστού.Τοιουτοτρόπως ο Σταυρός του Κυρίου καθορίζεται.
Η ανεύρεση γνωστοποιείται. Πλήθη λαού καταφθάνουν για προσκύνηση. Δημιουργείται αδιαχώρητο. Τότε υψώνεται ο Τίμιος Σταυρός, υπό του Πατριάρχου Μακαρίου, γίνεται πασιφανής, προσκυνείται ικετευτικά και όλοι οι πιστοί αναφωνούν : ΚΥΡΙΕ ελέησον! .Μετά τετρακόσια χρόνια ο Τίμιος Σταυρός υφαρπάζεται από τους Πέρσες, με την κατάληψη των Ιεροσολύμων. Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος, νικητής σε μία εκστρατεία κατά των Περσών, παραλαμβάνει και πάλι τον Τίμιο Σταυρό, εισέρχεται νικηφόρος, Θριαμβευτής στην Κωνσταντινούπολη, όπου και ανυψώνει το Ζωηφόρο Ξύλο, με τις επευφημίες του λαού.
Η ανεύρεση, λοιπόν, από τη μητέρα του Μ. Κω/νου, Ελένη, του Τιμίου Σταυρού, προσφορά ανεκτίμητη, για την Εκκλησία, εφ’ όσον ο Σταυρός αποτελεί στήριγμα και καύχημα των πιστών, όργανο τρισόλβιο της σωτηρίας μας.
Ας κρατάμε επομένως τον Σταυρό του Κυρίου μας υψωμένο στο νου και στη σκέψη μας, αφού θα έχομε προσηλώσει την καρδιά μας σ’ Εκείνον. Τοιουτοτρόπως ο Σταυρός θα αποβαίνει σωτηριώδης.-